Tweede Kamer akkoord met kenteken-scannen door belastingdienst

De Tweede Kamer heeft ingestemd met het gebruik van kentekenscanners door de belastingdienst. De belastingdienst kan hiermee controleren of automobilisten voldoende belasting betalen. De Eerste Kamer lijkt ook in te gaan stemmen met het wetsvoorstel van staatssecretaris Snel (D66) van Financiën.

Tijdens de behandeling in de Tweede Kamer zijn veel vragen gesteld over de noodzaak en proportionaliteit van het kenteken-scannen. Als antwoord daarop stelt de staatssecretaris dat kentekenscanners vooral heel handig zijn, omdat je met weinig middelen veel auto's kan controleren. De staatssecretaris verwacht met de inzet van 800 kentekenscanners door het hele land "enkele miljoenen euro's per jaar op te halen". Op de vraag of dat wel proportioneel is, geeft de staatssecretaris geen antwoord.

Ook op de 'kamervragen' van Privacy Barometer, die door de SP-fractie zijn overgenomen en in zijn geheel als Kamervraag zijn ingediend, geeft de staatssecretaris geen antwoord. "De elementen waarvoor de Privacy Barometer aandacht vraagt, zijn aan de orde gekomen in de voorgaande beantwoording."

Weinig bezwaren in Eerste Kamer

Het gebruik van kentekenscanners om automobilisten grootschalig te controleren op het betalen van belasting, is geen grote kwestie in de Eerste Kamer. Er is welgeteld één vraag gesteld, namelijk hoe dit proces werkt als de auto niet van iemand persoonlijk is maar op naam staat van een bedrijf.

De stemming in de Eerste Kamer over het wetsvoorstel vindt naar verwachting op 18 december plaats. Het wetsvoorstel is onderdeel van een groter pakket met fiscale maatregelen. Er wordt niet apart over de inzet van kentekenscanners gestemd. Zie voor de stemming over dit pakket in de Tweede Kamer de figuur op deze pagina.

Wetswijziging

Om kentekenscanners te mogen gebruiken, moet er een wetsartikel zijn dat dat toestaat. De Wet op de motorrijtuigenbelasting krijgt daarom een extra artikel 77a waarin geregeld wordt dat de belastingdienst een camera mag gebruiken om "toezicht op en de handhaving van deze wet" mogelijk te maken. De belastingdienst legt hierbij de volgende gegevens vast: "het kenteken, de locatie, de datum en het tijdstip van vastlegging en de foto-opname van het motorrijtuig".

De gegevens worden binnen maximaal zeven dagen geautomatiseerd vergeleken met andere gegevens die de belastingdienst heeft. Zodra daar een verschil wordt geconstateerd, zal de belastingdienst de gegevens verder verwerken om bijvoorbeeld een naheffing of een boete te kunnen opleggen. De gegevens waar niets opvallends bij wordt geconstateerd, worden na de vergelijking vernietigd.

De gegevens van de kentekenscanners die de belastingdienst (tijdelijk) heeft opgeslagen, kunnen opgevraagd worden door opsporingsdiensten.

800 camera's

De belastingdienst komt nog met een cameraplan waarin het precieze aantal en de locaties van de camera's worden aangegeven. Sowieso gaat de dienst gebruik maken van de 800 kentekenherkennings-camera's van de politie, maar men neemt ook vier eigen controle-auto's met een camera in gebruik. Het kenteken-scannen zou per 1 januari 2019 ingezet kunnen worden.

Het cameraplan is nog niet bekend, maar de reactie van de Autoriteit Persoonsgegevens is wel al beschikbaar. De toezichthouder eist dat er bij het opstellen van het cameraplan expliciet wordt getoetst (pdf) wat de noodzaak en proportionaliteit van de op te stellen camera's is.

Hoge Raad

De belastingdienst gebruikte al eerder kentekencamera's om te controleren of automobilisten hun belasting betalen. De Hoge Raad oordeelde echter dat de belastingdienst dat deed zonder dat daar een wettelijke basis voor was. De Hoge Raad oordeelde dat het "om het systematisch verzamelen, vastleggen, bewerken en jarenlang bewaren van gegevens over de bewegingen van voertuigen op diverse plaatsen in Nederland" ging en "niet om één of enkele waarnemingen in de openbare ruimte". 

De belastingdienst leest hierin de mogelijkheid om dus wél kenteken-scanners in te kunnen zetten als het gaat om controles op basis van "één of enkele waarnemingen". Met dit wetsvoorstel wordt die wettelijke basis nu gecreëerd.

Niet alleen gebruikte de belastingdienst volgens de Hoge Raad de kentekencamera's onrechtmatig, de dienst 'vergat' ook dat gegevens die niet meer nodig zijn, vernietigd moeten worden. Miljoenen kentekenfoto's bleken door de belastingdienst ten onrechte jarenlang te zijn bewaard.

Glijdende schaal

Critici, waaronder Privacy First, vrezen een glijdende schaal. "Alles aan deze wet lijkt een opstapje tot meer controle met camera's. Het wordt dan nu voor doel A gebruikt, maar je zult zien dat uiteindelijk doel B tot en met Z erbij worden gehaald."

De belastingdienst bevestigde inderdaad aan RTL Nieuws dat ze momenteel bekijken of ook het privégebruik van lease-auto's met de kentekenscanners kan worden gecontroleerd.