Landelijk Informatiesysteem Schulden (LIS)

Staatssecretaris Klijnsma (PvdA) is tot de conclusie gekomen dat het niet gaat lukken een Landelijk Informatiesysteem Schulden (LIS) van de grond te krijgen. Eerder zei ze nog een poging te willen doen, maar de deelnemers lieten weten er niet veel meer in te zien, omdat de privacybezwaren van toezichthouder CBP te groot blijken te zijn. Zo liet de Nederlandse Vereniging van Banken op 5 december 2012 weten om deze reden niet meer mee te doen aan het systeem. Daarmee lijkt het systeem in de huidige opzet definitief van de baan. In een brief van juli 2012 was staatssecretaris De Krom (VVD) nog zeer optimistisch over een snelle invoering van het systeem.

BKR
Staatssecretaris Klijnsma blijft wel achter het idee staan om bij mensen heel vroeg te signaleren of ze financieel in de problemen kunnen komen. Ze onderzoekt nu of uitbreiding van de registratie bij het BKR een mogelijkheid is om de schulden van mensen beter in kaart te brengen. Ook wil ze de gegevens die bij het BKR staan geregistreerd met meer partijen delen, waaronder woningcorporaties en energieleveranciers.

Als tweede punt gaat ze met gemeenten in gesprek om te kijken of zij een grotere rol kunnen spelen bij het signaleren van problematische schulden. Ze gaat onderzoeken of de gemeente daar meer middelen voor nodig hebben.

Of het College Bescherming Persoonsgegevens met deze nieuwe aanpak wel akkoord  zal gaan, is niet bekend.

LIS
Het LIS zou een systeem moeten worden om schulden van mensen in kaart te brengen. Door ook betalingsachterstanden van bijvoorbeeld energie, huur en sociale dienst te registreren, ontstaat een compleet beeld van iemands financiële situatie en hoopt men het ontstaan van problematische schulden bij burgers te voorkomen. Er zijn al sinds 2008 plannen voor zo'n systeem maar telkens blijkt het ontwerp de privacyregels te veel te schenden. Het laatste ontwerp (PDF) van begin 2012 heeft als naam 'Vroegsignalering index Probleemschulden (ViP)'.

College Bescherming Persoonsgegevens keurt het af
Het CBP heeft verschillende keren afkeurend op de plannen gereageerd. In 2009  constateerde het CBP al dat het LIS een stigmatiserend karakter heeft waarbij de criteria voor registratie in het systeem onvoldoende zijn onderbouwd. De criteria zijn zodanig dat de groep mensen van wie gegevens zullen worden vastgelegd veel groter is dan de groep mensen om wie het begonnen is: de mensen met een problematische schuld.

Een belangrijke vraag is hoe goed de criteria waar naar gekeken wordt, voorspellen of iemand daadwerkelijk problematische schulden krijgt. Als er bijvoorbeeld een rekening niet of niet tijdig bij de juiste persoon terechtkomt door een verhuizing of vakantie, kun je om die reden in het systeem terecht komen. Maar betekent dat ook dat je straks problematische schulden hebt? Er is dus een groot risico dat veel mensen onterecht te maken krijgen met de negatieve gevolgen van registratie. Naast dat dat stigmatiserend is, kan onterechte registratie tot gevolg hebben dat mensen ernstig beperkt worden in hun aanschafmogelijkheden of verstoken blijven van belangrijke goederen en diensten zoals gas, water en licht.

Ook zijn de toetredingscriteria voor nieuwe LIS-deelnemers niet objectief en zo ruim gesteld dat iedere organisatie zou kunnen toetreden tot het LIS en inzage kan krijgen in de gevoelige gegevens over de financiële situatie van personen. Bij het besluit over toetreding van nieuwe organisaties kunnen de LIS-deelnemers ook concurrentiebelangen laten meewegen. Dit is volgens het CBP een totaal ander belang dan het aangegeven doel, te weten het terugdringen van problematische schulden.

Kortom, volgens het CBP wordt van te veel mensen hun financiële situatie vastgelegd, krijgen mensen onterecht bemoeienis of stigmatisering als 'probleemgeval' en kunnen te veel mensen bij de gegevens.