Medische beroepsgeheim ingeperkt bij gemeentelijke zorg

Het medisch beroepsgeheim in de gemeentelijke zorg wordt deels opgeheven voor fraudebestrijding. Dat is de kern van een wetsvoorstel dat minister De Jonge (CDA) van Volksgezondheid op 7 juni in consultatie gaf. De consultatie is inmiddels gesloten.

De gemeenten, de zorgverzekeraars, de zorgaanbieders, de FIOD, de Inspectie gezondheidszorg (IGZ), de Inspectie SZW, de belastingdienst, de zorgautoriteit NZA en de Sociale Verzekeringsbank worden straks verplicht om op verzoek (medische) gegevens aan te leveren aan een centraal informatiepunt. Dit zogeheten Informatie Knooppunt Zorg (IKZ) zal op basis van een vermoeden van fraude bij de deelnemende organisaties relevante gegevens opvragen om dit vermoeden verder te onderzoeken. Zodra het knooppunt een conclusie heeft getrokken wordt dit teruggekoppeld aan de deelnemende partijen, zodat deze daar vervolgens actie op kunnen ondernemen bij het bestrijden van fraude.

Het knooppunt gaat ook statistische rapportage en trendanalyses over fraude in de gemeentelijke zorg maken.

Waarschuwingsregister

Daarnaast gaan gemeenten, zorgverzekeraars en zorgaanbieders ook onderling medische gegevens uitwisselen als er een concreet vermoeden van fraude is. De gegevens worden opgenomen op een zwarte lijst, het zogenoemde waarschuwingsregister. Hierin staan in ieder geval naam, adres, woonplaats en geboortedatum. Deze zwarte lijst wordt gekoppeld aan de administraties van de gemeente en de zorgpartijen, zodat men 'gewaarschuwd' is over mensen op de lijst. Met dit waarschuwingsregister moet volgens de minister onder andere de "aantasting van de financiële belangen" worden voorkomen.

De criteria om opgenomen te worden in dit waarschuwingsregister zijn als een organisatie oordeelt dat er fraude is gepleegd en er vervolgens aangifte van doet. Aangifte vindt de minister voldoende, omdat het openbaar ministerie het volgens de minister te druk heeft om elke aangifte daadwerkelijk door een rechter te laten toetsen. Ook zonder rechterlijke uitspraak kan men dus als fraudeur op deze zwarte lijst voor decentrale zorg komen te staan.

Daarbij geldt dat een plaatsing op een zwarte lijst geen formeel besluit is. U wordt wel geïnformeerd, maar u kunt geen beroep aantekenen als u op de zwarte lijst wordt geplaatst. U zult dan zelf naar een rechter moeten stappen als u denkt dat dit onterecht is.

Ondermijning beroepsgeheim

Het wetsvoorstel zegt niet precies welke gegevens worden gedeeld met het informatieknooppunt of het waarschuwingsregister. Het gaat in ieder geval om medische gegevens die artsen in het kader van de zorgverlening hebben verkregen. Daarnaast gaat het ook om strafrechtelijke gegevens en andere gegevens. De minister zal op een later moment zelfstandig bepalen welke gegevens precies moeten worden gedeeld. De Eerste en Tweede Kamer krijgen hier geen zeggenschap over.

De artsenfederatie KNMG noemt het wetsvoorstel "een ondermijning van het beroepsgeheim". De artsenfederatie zet "grote vraagtekens" bij de noodzaak voor het inperken van het medisch beroepsgeheim en vraagt een stevigere onderbouwing hiervan. De uitspraak dat het kabinet het beroepsgeheim als een groot goed beschouwt, vindt de KNMG "nogal ongeloofwaardig".

Het afbrokkelende beroepsgeheim kan volgens de KNMG een reden zijn voor mensen om geen zorg te vragen als dat nodig is. Ook kunnen patiënten "in toenemende mate om vernietiging van hun medische gegevens vragen waardoor ook de individuele patiëntenzorg in gevaar komt".

Noodzaak

De minister schrijft in de toelichting (pdf) dat fraude "een groot maatschappelijk probleem" is. In totaal wordt er jaarlijks grofweg 70 miljard euro aan zorg uitgegeven. Hij concludeert dat zorgverzekeraars in 2016 in het totaal voor 18,9 miljoen euro aan zorgfraude hebben geconstateerd. Daarnaast ontdekte de Inspectie SZW nog eens voor 5 miljoen euro aan fraude. In totaal gaat het volgens de minister dus om 23,9 miljoen euro. Natuurlijk is dat veel geld, maar op het totale budget van 70 miljard is het maar zo'n 0,03%.

Bovendien wordt deze fraude nu ook al ontdekt, waarmee het een zwak argument is om dit nieuwe wetsvoorstel mee te onderbouwen. Hoeveel extra fraude met dit wetsvoorstel zal worden ontdekt weet de minister niet. Hij doet ook geen moeite daarover iets te zeggen.

Uit de cijfers van de zorgverzekeraars (pdf) blijkt dat slechts 12% tot 18% van de fraude door de ontvangers van de zorg wordt gepleegd. De rol van de zorgontvanger is dus zeer bescheiden, maar deze betaalt wel met haar gegevens. De overige fraude wordt door aanbieders of instellingen gepleegd.

Geen Privacy Impact Assessment

Dit wetsvoorstel heeft een behoorlijke impact op de privacy van mensen. Hoewel dit verplicht is, heeft de minister geen privacy impact assessment laten maken. Met een dergelijke assessment worden de risico's voor de privacy van mensen in kaart gebracht, wordt onderzocht of het wel noodzakelijk is en of er geen privacyvriendelijkere alternatieven mogelijk zijn.

Ook over de kosten van deze extra inspanning om fraude te bestrijden zegt de minister weinig. Er worden subsidies verstrekt om het wetsvoorstel te implementeren en de deelnemende partijen zullen in het vervolg de lopende kosten moeten dragen. Of de kosten opwegen tegen het op te sporen bedrag is niet bekend.