NOODZAAK MASSAAL AFLUISTEREN INTERNET NIET AANGETOOND

Toezichthouder: niet zomaar ruimere bevoegdheden voor AIVD

De Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) is er niet van overtuigd dat de bevoegdheden voor de AIVD en de MIVD moeten worden uitgebreid. De toezichthouder vindt dat het kabinet op dit moment de noodzaak daarvan niet heeft aangetoond. Dinsdag 19 mei gaat de Tweede Kamer hierover met het CTIVD in gesprek. 

Voordat er over nieuwe bevoegdheden wordt gesproken, moet volgens de CTIVD eerst hard worden gemaakt dat de huidige middelen tekort schieten. Tot op heden heeft minister van Binnenlandse Zaken Plasterk (PvdA) dat niet gedaan. De minister is van plan de AIVD de bevoegdheid te geven het internet min of meer ongericht af te luisteren. Volgens de toezichthouder lijkt het erop, dat het belangrijkste argument hiervoor is dat het overgrote deel van de communicatie via internet verloopt. Dit is volgens de CTIVD onvoldoende onderbouwing.

Eerst noodzaak aantonen

De toezichthouder adviseert de minister om eerst vast te stellen waar de huidige bevoegdheden tekort schieten. Zo zou aangetoond moeten worden waar de nationale veiligheid in het geding komt met de inzet van de bestaande bevoegdheden. Ook zou de impact op de privacy van de Nederlandse burgers vooraf moeten worden onderzocht. Privacy Barometer pleitte eerder al voor de uitvoering van een Privacy Impact Assessment op de plannen van het kabinet alvorens de AIVD meer bevoegdheden te geven.

Als de plannen voor het verruimen van bevoegdheden worden doorgezet, moeten er volgens de CTIVD betere waarborgen voor privacy-bescherming komen. Zo moet er een betere werkwijze komen bij afluisteroperaties. Al jaren lukt het de AIVD namelijk niet goed om zich bij het aftappen consequent aan de wettelijke regels te houden. Het gaat er dan met name om dat de AIVD met regelmaat niet voldoende kan aangeven waarom ze bepaalde personen of organisaties afluistert. De CTIVD maakt zich zorgen dat als de AIVD straks het internet ongericht mag afluisteren dit niet automatisch beter wordt.

Bindend oordeel toezichthouder

Daarnaast zou ook het toezicht moeten worden versterkt door de invoering van een bindend oordeel van de toezichthouder. Als de CTIVD straks bijvoorbeeld een misstand constateert, moet zij de AIVD daar direct op kunnen aanspreken en eventueel de operatie kunnen stilleggen. Op dit moment en ook in het nieuwe voorstel kan de minister, en daarmee de AIVD, een oordeel van de CTIVD naast zich neerleggen.

In de plannen van Plasterk blijft het toezicht zwak. Er is ook geen rechter die meekijkt. Daarbij blijkt dat de controle door de Tweede Kamer weinig voorstelt. Volgens de CTIVD heeft de Tweede Kamer het afgelopen jaar geen enkele keer contact gezocht naar aanleiding van de (geheime) rapporten over de handelswijze van de AIVD. Zonder krachtig onafhankelijk toezicht is minister Plasterk feitelijk alleenheerser over de geheime dienst.

Meer openheid is mogelijk

Ook op een ander terrein krijgt Plasterk kritiek van de CTIVD. Zo zou er meer openheid mogelijk zijn geweest over het aantal afluisteroperaties, maar de minister hield dit liever geheim. De toezichthouder wilde laten zien tegen hoeveel personen en organisaties de AIVD de afluisterbevoegdheid heeft ingezet, zodat burgers inzicht krijgen in de omvang van de daarmee gepaard gaande inbreuk op de privacy. In de ons omringende landen is dat staande praktijk. Maar minister Plasterk heeft de cijfers in het rapport onleesbaar gemaakt omdat dit 'staatsgeheim' zou zijn.
 

Dinsdag 19 mei gaat de Tweede Kamer in gesprek met de toezichthouder over de voorgenomen wijzigingen van de bevoegdheden van de AIVD en de MIVD. De vergadering is het eerste uur besloten, maar het tweede uur, van 17.30 tot 18.30 uur, is via livestream te volgen.