'55% van de Nederlanders maakt zich zorgen over het grootschalig afluisteren door de overheid'

Een ronkende tweet van de NOS vandaag. "73% van de Nederlanders vindt het prima dat de overheid privégegevens bekijkt in de strijd tegen terreur." De kop blijkt een willekeurige keuze uit een aardig onderzoek van Maurice de Hond in opdracht van Nu.nl. De journalist van dienst had ook kunnen kiezen voor '55% van de Nederlanders maakt zich zorgen over het grootschalig afluisteren door de overheid' of '63% van de Nederlanders wil niet dat de overheid afluistert zonder goedkeuring van een rechter'. Want dat blijkt ook uit het onderzoek. Waarom de journalist een kop kiest waarmee het lijkt alsof Nederlanders de praktijken van een afluisterende overheid massaal ondersteunt is me een raadsel. Blijkbaar heeft de commerciële schreeuw om aandacht het bij NU en NOS gewonnen van het serieus informeren van mensen.

Als je het onderzoek bekijkt blijkt de vraagstelling vrij evenwichtig. Bijna elke vraag is vrij open geformuleerd en meestal vergezeld van een 'tegenvraag' om te voorkomen dat het allemaal te suggestief wordt. Zo wordt er gevraagd: "Steunt u het aftappen van telefoon en internetverkeer door de AIVD zonder toestemming van een rechter?" En vervolgens "Steunt u het aftappen van telefoon en internetverkeer door de AIVD met toestemming van een rechter?"

Suggestief

Helaas staan er ook twee behoorlijk suggestieve vragen in. Eén van de twee is, jawel, de kop van het nieuws, namelijk "Moet de overheid telefoon- en internetverkeer kunnen aftappen, als dat mogelijk terrorisme voorkomt?". De suggestie zit hem in de stelling dat het aftappen terrorisme voorkomt. Als dat inderdaad zo is, is het begrijpelijk dat mensen daar ja op zeggen. Want wat zou u antwoorden op de vraag "Vindt u dat kinderen onder toezicht moeten kunnen worden gesteld als dit mogelijk kindermoorden voorkomt?" of "Vindt u dat de overheid moet kunnen controleren op internet als dit mogelijk kindermisbruik voorkomt?"

In de vraag zit de standaardsuggestie van de overheid verpakt. Van vrijwel alle maatregelen die Opstelten en Teeven willen invoeren, roepen zij dat het moet gebeuren, want kindermisbruik en terrorisme. Zij weten dat mensen hier gevoelig voor zijn en daarom werkt deze verkooptactiek. Maar is het waar? Voorkomt het grootschalig afluisteren terroristische aanslagen? De baas van Prism verdedigde het afluisteren door te stellen dat er de afgelopen jaren 50 aanslagen waren voorkomen. Dat valt vanwege geheimhouding niet te controleren. Maar twee leden van Amerikaanse senaat die toezicht op het NSA-programma houden zeggen dat ze geen enkel bewijs hebben gezien dat er daadwerkelijk iets voorkomen is.

Worden er in Nederland veel aanslagen voorkomen? Waarschijnlijk niet. De AIVD en MIVD reppen er in hun jaarverslagen niet over. En reken maar dat ze dat zouden doen als ze de mogelijkheid hadden. Dan konden ze de bezuinigingen afwenden en laten zien dat ze die € 200 miljoen belastinggeld per jaar echt wel waard zijn.

Het is jammer dat de NOS en NU zich laten verleiden een schreeuwerige kop te kiezen uit een suggestieve vraag. Want de uitslag van het onderzoek is eigenlijk best bemoedigend.
 

Update 27 juni: Lees waartoe mensen bereid zijn als het terrorisme voorkomt.