Inzage medische dossiers door zorgverzekeraars onnodig en onwettig

Binnenkort behandelt de Tweede Kamer het wetsvoorstel dat zorgverzekeraars de bevoegdheid geeft om zonder toestemming in medische dossiers te kijken*. Hiermee zal het medisch beroepsgeheim worden geschonden. Minister Schippers (VVD) denkt dat dit nodig is om fraude te kunnen bestrijden, maar elke onderbouwing hiervoor ontbreekt. Bovendien is er een alternatief mogelijk mét behoud van het beroepsgeheim. Privacy Barometer schreef de Tweede Kamer daarom een brief.

Het wetsvoorstel betekent een drastische inperking van het medisch beroepsgeheim en kan daarmee het vertrouwen in de zorg ernstig schaden. Een ongeschonden medisch beroepsgeheim is fundamenteel voor een goede en toegankelijke gezondheidszorg. Daarom is het belangrijk dat burgers altijd om expliciete toestemming wordt gevraagd voordat in hun medisch dossier gekeken mag worden.

Met het wetsvoorstel van Schippers krijgen zorgverzekeraars wettelijke opsporingsbevoegdheden om fraude te ontdekken. In het wetsvoorstel heeft de minister een stappenplan opgenomen om controles uit te voeren op de juistheid van declaraties. Als laatste stap hierin staat dat zorgverzekeraars zonder toestemming in dossiers mogen kijken om vast te stellen of er correct wordt gedeclareerd. Voor deze inzage hoeven zorgverzekeraars geen toestemming te vragen. Ook worden patiënten niet verplicht geïnformeerd als er in hun dossier gekeken is.

Inschatting NZa zat er volledig naast

Het wetsvoorstel is door de minister in 2013 opgesteld. De NZa concludeerde toen uit een steekproef dat er mogelijk voor 600 à 700 miljoen aan 'onregelmatigheden' bij het declareren plaatsvond. Het is begrijpelijk dat de minister toen dacht dat er drastische maatregelen nodig waren.

Maar inmiddels weten we dat deze inschatting van de NZa er volledig naast zat. De totaal geconstateerde fraude met zorggeld blijkt in 2015 11 miljoen euro te zijn, wat 'slechts' 0,015% van de begroting is. De draconische maatregelen van de minister lijken nu op het schieten met een kanon op een mug. Het is buitenproportioneel om vanwege een zeer klein percentage, voor iedereen de vertrouwelijkheid van medische gegevens in te perken en verzekeraars de mogelijkheid te geven het medisch dossier zonder toestemming in te zien.

Alleen met toestemming

De minister denkt dat er een enorme administratieve rompslomp zou ontstaan als zorgverzekeraars om toestemming moeten vragen, maar dat is schromelijk overdreven. De minister schrijft op 8 maart zelf dat het om circa 2500 medische dossiers per jaar zou gaan. Het inzien van 2500 medische dossier per jaar over alle zorgverzekeraars en alle zorgaanbieders levert natuurlijk geen 'rompslomp' op.

Ook zou volgens de minister het toestemming vragen maar tot onrust leiden bij patiënten. Los van het feit dat 'onrust' geen reden is om een grondrecht in te perken, lijkt het logischer dat juist het zonder toestemming in medische dossiers snuffelen tot onrust en wantrouwen leidt. Juist transparantie over de controlewerkzaamheden en het serieus nemen van de rechten van de patiënt, leidt tot vertrouwen in een zorgvuldige omgang met gegevens en tot meer begrip voor de acties van de zorgverzekeraars.

Ook de Consumentenbond pleit ervoor dat zorgverzekeraars toestemming vragen voor inzage in medische dossiers en gelooft weinig van de argumenten dat dit tot rompslomp of onrust leidt.

Alternatief met behoud van beroepsgeheim

Wij onderschrijven het belang van goede controles op juiste besteding van zorggelden. Uit de cijfers blijkt dat inzage in medische dossiers zonder toestemming van burgers zo goed als niets aan fraudebestrijding bijdraagt. Het belangrijkste pleidooi van de zorgverzekeraars zelf is dan ook om de aandacht te richten op eenvoudigere en transparante processen zodat fraude moeilijker is en sneller wordt ontdekt.

Bovendien blijkt er een alternatieve oplossing mét behoud van het beroepsgeheim. Een onafhankelijk arts zou dan inzage krijgen in het medisch dossier, waarna mogelijke relevante gegevens voor de opsporing geheel geanonimiseerd verder worden verwerkt. Aangezien 80% van de fraude door zorgaanbieders blijkt te worden gepleegd (PDF), is deze oplossing net zo effectief en maakt het de inzage in medische dossiers door zorgverzekeraars compleet overbodig.

Volgens de Wet bescherming persoonsgegevens en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens mogen slechts noodzakelijke en proportionele inbreuken op de privacy worden toegestaan en moet daarbij de minst ingrijpende oplossing gekozen worden. Het wetsvoorstel voldoet aan geen van deze drie voorwaarden. Het onderdeel over inzage in medische dossiers zonder toestemming zou daarom uit het wetsvoorstel geschrapt moeten worden.

Lees onze volledige brief aan de Tweede Kamer.

* Vandaag is bekend geworden dat de behandeling is uitgesteld tot de eerste week na de zomervakantie.

 

Update 29 juni 2016: Schippers herhaalde tijdens een debat in de Tweede Kamer dat er geen toestemming hoeft te worden gevraagd als zorgverzekeraars in medische dossier willen kijken. Ze zei dit in reactie op vragen van Tweede Kamerlid Pia Dijkstra (D66) aan de minister. Dijkstra vroeg of het wel proportioneel is om het beroepsgeheim in te perken als het om zulke kleine bedragen gaat. Ook vond Dijkstra dat in ieder geval de patiënt geïnformeerd zou moeten worden dat zorgverzekeraars in medische dossiers kijken.

Het belangrijkste argument voor minister Schippers om geen toestemming te vragen voor inzage is dat het volgens haar fraudeurs de kans geeft dit tegen te werken. Maar Schippers reageerde niet op het argument dat dat in de praktijk nauwelijks voorkomt. Tachtig procent van de fraude wordt door zorgaanbieders gepleegd. Het is niet waarschijnlijk dat patiënten massaal zullen tegenwerken en hun medewerking onthouden als zorgverzekeraars hier onderzoek naar willen doen. De overblijvende twintig procent fraude komt overeen met ongeveer twee miljoen euro, waarvan slechts een deel wordt opgespoord met inzage in dossiers. Dijkstra stelde dat het niet proportioneel lijkt om daarvoor het beroepsgeheim van alle Nederlanders in te perken.

Het alternatief om in plaats van de zorgverzekeraars een onafhankelijk arts de inzages te laten doen en gegevens geanonimiseerd verder te verwerken, werd niet besproken. Het debat wordt in september vervolgd.