Afzwakken Wob onacceptabel

Volgens oud-minister Donner zijn wetten als worsten, niemand wil weten hoe ze gemaakt worden. Toch heeft het kabinet ervoor gekozen om een voedsel- en warenautoriteit op te zetten.

Net zoals de NVWA toezicht houdt op een goede voedselkwaliteit in Nederland, houdt de journalistiek toezicht op de kwaliteit van de democratie in Nederland. Om deze controle goed uit te kunnen voeren is openbaarheid van overheidsinformatie noodzakelijk. Deze openbaarheid wordt afgedwongen door de Wet openbaarheid van bestuur (Wob).

Ook voor het privacy-grondrecht is dit belangrijk. Zo is er met een beroep op de Wob informatie beschikbaar gekomen over onder andere de inzet van kentekenscanners, gemeentelijk cameratoezicht, de inzet van drones en de cijfers over het aftappen van Nederlandse staatsburgers.

Minister Plasterk wil de wet nu afzwakken door de boete eruit te halen als overheidsinstellingen te laat informatie beschikbaar maken. Dit is volgens ons niet de juiste weg. Om die reden hebben wij onderstaande punten ingebracht bij de internetconsultatie over dit wetsvoorstel.

Er ligt een beter voorstel

Het beste voor de openbaarheid van bestuur en democratie in dit land zou zijn als de minister het voorstel van GroenLinks en D66 als basis zou nemen voor de nieuwe Wob en dat zou uitbreiden met een aantal van de punten uit dit voorstel.

Momenteel horen wij al niet meer bij de landen waar openbaarheid hoog in het vaandel staat. Om niet nog verder achter te gaan lopen, zouden minstens de volgende punten gerepareerd moeten worden:

• Als de dwangsommen worden teruggebracht naar het niveau van voor de laatste wetswijziging, dan dient de beslissingstermijn ook teruggebracht te worden naar de twee weken die het was.
• Er worden veel taken overgebracht naar semi-publieke instellingen die wel volledig met belastinggeld worden betaald. Hierdoor neemt de invloed van de burger op het besluitvormingsproces en de controlemogelijkheden van journalisten af. Semi-publieke instellingen zouden daarom ook onder de Wob moeten vallen.
• Aangezien de overheid zeer regelmatig de beslissingstermijnen overschrijdt, zou er gestreefd moeten worden naar meer Wob-ambtenaren. In het originele voorstel werd geschat dat er 30 ambtenaren per ministerie nodig zouden zijn.
• In de geest van de wet zou de overheid veel meer documenten standaard openbaar moeten en kunnen maken. Dit zal de druk op de ambtenaren en het aantal Wob-verzoeken enkel ten goede komen.
• Het is voor journalisten belangrijk dat er naast de rechter, een andere methode blijft om druk te zetten als het proces van een Wob-verzoek niet goed verloopt. In andere landen maakt men hiervoor gebruik van de ombudsman of een vergelijkbare onafhankelijke functionaris die hiervoor aangesteld is.

Geen misbruikcijfers openbaar

Het ironische is dat de overheid geen cijfers over het aantal Wob-verzoeken prijsgeeft, waardoor er niet goed getoetst kan worden of dit wetsvoorstel wel noodzakelijk is. Uit verschillende bronnen blijkt wel dat het totale misbruik klein lijkt te zijn (pdf) in Nederland. Wij willen de minister verzoeken om dit voorstel niet in te dienen, omdat dit de problemen met de Wob niet oplost. Mocht de minister dit toch willen doorzetten, dan dienen tenminste de bovenstaande punten in het nu voorliggende wetsvoorstel te worden meegenomen.