Zo moet het dus niet. Hoe het wetsvoorstel preventief fouilleren werd aangenomen.

Vorige week is het wetsvoorstel 'verruiming bevoegdheden voor preventief fouilleren' door de Tweede Kamer aangenomen. De manier waarop de Kamer tot dit besluit kwam, geeft weer hoe amateuristisch de Kamer soms werkt.

De reden voor dit wetsvoorstel is dat minister Opstelten (VVD) vond dat preventief fouilleren makkelijker en sneller moet kunnen. Met het nieuwe wetsvoorstel kan bijvoorbeeld de burgemeester zelf straks een 'veiligheidsrisicogebied' aanwijzen waarin twaalf uur lang iedereen zonder verdenking gefouilleerd mag worden. Pas achteraf hoeft de burgemeester aan de gemeenteraad verantwoording af te leggen waarom hij of zij dit nodig achtte.

Vijf partijen afwezig

Het debat van 26 februari was tekenend. Het werd in de avonduren gehouden. Ik weet niet of het late tijdstip er mee te maken had, maar GroenLinks, Partij voor de Dieren, ChristenUnie, SGP, en 50Plus waren niet aanwezig. Deze partijen zijn sowieso te klein om aan elk debat mee te doen en moeten dus hun momenten kiezen. Nadeel is dat dit de grotere partijen alle vrijheid geeft het wetsvoorstel naar eigen ideeën vorm te geven. Als je op één van de afwezige partijen hebt gestemd, was je dus bij dit wetsvoorstel niet vertegenwoordigd. Deze vijf partijen kunnen slechts tekenen bij het kruisje of tegen stemmen. Ook al was al duidelijk dat dit wetsvoorstel zou worden aangenomen, enige invloed om nog enkele waarborgen voor de burgerrechten in te bouwen, hebben deze partijen laten liggen.

Geen cijfers

Het eerste wat de Kamer zich als controlerende macht zou moeten afvragen, is of de doelstelling van het makkelijker en sneller preventief fouilleren, de inbreuk op de burgerrechten rechtvaardigt en of dat doel met dit wetsvoorstel bereikt zal worden. Er zijn geen landelijke cijfers over hoe vaak preventief fouilleren wordt ingezet of hoe effectief preventief fouilleren is. Uit een enkele evaluatie van Rotterdam Rijnmond bleek dat er met 138 preventief fouilleren acties in risicogebieden, 11.257 mensen zijn gefouilleerd en welgeteld 3 vuurwapens zijn aangetroffen. Volgens een onderzoek van de SP Amsterdam kost het vinden van één vuurwapen 500 uur. "Dat is ongeveer een kwart van een dienstjaar van een agent. Dat vergt dus een behoorlijke politiecapaciteit."

Op terechte vragen van de Kamer hoe effectief het beleid tot op heden is, kon Opstelten geen concreet antwoord geven. Kooiman (SP) diende daarom een motie in om Opstelten te dwingen eerst met cijfers te komen. Maar een meerderheid van de Tweede Kamer onder aanvoering van Marcouch (PvdA) en Dijkhoff (VVD) vond dit niet nodig. Het wetsvoorstel is dus aangenomen zonder dat men een scherp beeld van de huidige praktijk heeft en wat het nieuwe voorstel zal moeten opleveren.

Geen evaluatieplicht

Niet wetende waar je heen gaat, mag je tenminste verwachten dat de Tweede Kamer dan achteraf zal bekijken waar het beleid op is uitgedraaid. Berndsen (D66) en Kooiman stelden voor om een evaluatieplicht in het wetsvoorstel op te nemen. Als gevolg van een motie in de Eerste Kamer, hebben zowel de Tweede Kamer als het kabinet zich sowieso verplicht om maatregelen die de privacy raken, altijd te evalueren, dus had die evaluatiebepaling allang in het wetsvoorstel moeten zitten. Maar dat was dus niet het geval. Opstelten raadde de Kamer zelfs af om een evaluatieplicht in het wetsvoorstel op te nemen, omdat er in de "gemeenteraden regelmatig over het instrument preventief fouilleren wordt gedebatteerd". Marcouch en Dijkhoff waren het met Opstelten eens en vinden het ook niet nodig om te kijken of hun aangenomen beleid daadwerkelijk bereikt wat de bedoeling is en of de inbreuk op de privacy wel in verhouding staat tot wat het oplevert.

En toch instemmen

Of je nu voor of tegen deze maatregelen bent, niemand kan er voor zijn om met de ogen dicht wetgeving er door te jassen. Toch stemde de meerderheid in met dit wetsvoorstel. Tot mijn verbazing zelfs de eerder zo kritische SP. Hoe geloofwaardig ben je, als jouw zeer kritische en fundamentele motie en amendement worden verworpen en je vervolgens gewoon instemt met het wetsvoorstel? Eigenlijk verdient slechts Berndsen (D66) een pluim voor haar gedegen betoog en roep om een evaluatieplicht. Naast D66 stemden alleen GroenLinks en de Partij voor de Dieren tegen.

Nu is het woord aan de Eerste Kamer.

 

Update 13 maart: Een week na te hebben ingestemd met het wetsvoorstel heeft Marcouch (PvdA) kamervragen over de effectiviteit van preventief fouilleren gesteld. Zo vraagt hij de minister of die ook vindt dat "het middel te ingrijpend is en dat de enorme politie-inzet niet in verhouding staat tot het effect?" Ook vraagt hij de minister of deze vindt "dat met de huidige wijze van preventief fouilleren de privacy van veel onschuldige burgers wordt geschonden?" Mooi dat Marcouch deze vragen over de effectiviteit en de inbreuk op de privacy nu stelt, maar een week eerder was beter geweest.