Den Haag, 13 januari 2015

Geachte Kamerleden,

Het is te vroeg na de aanslagen in Frankrijk om vast te stellen of en waar bevoegdheden van de opsporings- en inlichtingendiensten tekort schoten. Minister Opstelten pleit voor een snelle behandeling van zijn anti-terreurplannen, maar dit mag niet ten koste gaan van een zorgvuldige beoordeling van die plannen.

Uit de eerste berichten blijkt dat de daders van de aanslag op Charlie Hebdo Franse mannen van Algerijnse afkomst waren die in een voorstad van Parijs woonden. De inlichtingendiensten hadden de mannen in het vizier. Ze werden vanaf 2009 "regelmatig geschaduwd en hun telefoon- en internetverkeer afgetapt". Maar de daders gedroegen zich de laatste paar jaar zo keurig, dat de aandacht van de veiligheidsdiensten was verslapt.

Controle-reflex

De Europese ministers, waaronder minister Opstelten, hebben enkele dagen na de aanslagen een plan gepresenteerd om meer gegevens op te slaan en meer gegevens uit te wisselen. In het eerste punt wordt gesteld dat de ministers pal staan voor onze fundamentele rechten en vrijheden. In de punten daaronder schieten de bewindslieden direct weer in de registratie- en controle-reflex. Onder andere zouden er meer gegevens van vliegtuigpassagiers moeten worden geregistreerd en uitgewisseld, maar er is nog niets bekend over de aanslagen waaruit blijkt dat dit ons gaat helpen om nieuwe aanslagen te voorkomen.

Oud-MIVD baas Pieter Cobelens gaf op 12 januari in een radio-interview aan dat het onmogelijk is alle extremisten 24 uur per dag te volgen. Zijn gedachte was dat 'als de inlichtingendiensten meer gegevens mogen uitwisselen, er meer capaciteit overblijft om mensen in de gaten te houden'. Deze redenering is verbijsterend om een aantal redenen. Ten eerste leidt het uitwisselen van gegevens vaak juist tot meer werk, omdat je al die extra informatie moet analyseren, schiften, verifiëren en koppelen. Ten tweede is het niet proportioneel om een capaciteitsprobleem bij de MIVD op te lossen door een fundamenteel mensenrecht, dat nota bene in de grondwet verankerd is, op de helling te zetten. Ten derde kost automatisering veel moeite en geld. Dat heeft de commissie Elias wel aangetoond. Het geld kan beter aangewend worden om het capaciteitsprobleem direct aan te pakken in plaats van het te steken in een nieuw, duur en risicovol automatiseringsproject.

Privacy is veiligheid

Extremisme valt maar ten dele met repressie en het strafrecht te bestrijden. De inbreuken op de privacy zitten nu al aan de grens van wat nog proportioneel is. In sommige gevallen zijn de maatregelen al te ver doorgeschoten, zonder dat van meetbare effectiviteit sprake is. Zo heeft de bewaarplicht van telecomgegevens nog nooit iets unieks bijgedragen aan opsporing of veiligheid en is de wet inmiddels door de Europese rechter verboden. Door dat oordeel is ook duidelijk geworden dat het plan voor kentekenscanners op snelwegen op deze manier niet mag, omdat ook dit niet meer in verhouding staat tot de mogelijke opbrengst. Het plan voor het opslaan van de reisgegevens van alle Nederlanders ging uw Kamer in het najaar te ver, maar ook de afgeslankte vorm die de minister nu aan het bouwen is, gaat ver voorbij de noodzaak. De vraag is of het ooit iets zal opleveren. Tot op heden is daar geen enkele aanwijzing voor.

Privacy ís veiligheid. Privacy betekent dat mensen niet bang hoeven te zijn voor ongewenste controle en bemoeienis door anderen. Met het verzamelen en opslaan van gevoelige gegevens wordt een risico genomen. Een risico voor rekening van de burger. Bij fouten, lekken of misbruik kan het leven van de burger ernstig verstoord raken. Privacy is een bewezen veiligheidsmaatregel. Deze opzij schuiven voor maatregelen die, ondanks vele kansen, zich nog altijd niet bewezen hebben, is op z'n minst onverstandig. Deze maatregelen tasten zowel de vrijheid als de veiligheid aan. Mensen vinden de vrijheid en veiligheid die privacy biedt, belangrijk. Het is het waard om ook door u in de Tweede Kamer verdedigd te worden. Nu overhaast nieuwe privacy-inbreuken toestaan, voegt waarschijnlijk niets toe aan een veiligere wereld, maar het ontneemt mensen de mogelijkheid in vrijheid hun eigen leven te leiden.

Paniekvoetbal

Met het paniekvoetbal van Opstelten en de andere Europese ministers worden onze grondrechten op het spel gezet zonder dat een bijdrage aan de veiligheid te verwachten is. De emotie van de minister is begrijpelijk, maar wij vragen u als Tweede Kamerlid te besluiten op basis van feiten en analyses. Wij vragen u te kiezen voor maatregelen die aantoonbaar effectief zijn en ook regelmatig evaluaties hiernaar uit te voeren. Wij vragen u onze persoonlijke vrijheden te beschermen en onze privacy in deze emotionele dagen niet verder onder druk te zetten.

Vriendelijke groet,
Privacy Barometer.
 

Op 14 januari om 19.00 uur debatteert de Tweede Kamer over de aanslagen in Parijs. Kijk live mee via deze stream.
Op 15 januari om 10.00 uur debatteert de Tweede Kamer over terrorismebestrijding. Geannuleerd.