VIJF VRAGEN EN ANTWOORDEN OVER HET WETSVOORSTEL

Inzage medisch dossier door zorgverzekeraars

Er is veel onduidelijkheid ontstaan over het op 13 september aangenomen wetsvoorstel dat zorgverzekeraars de bevoegdheid geeft om in medische dossier te kijken als er vermoedens van fraude zijn. Sommige nieuwsmedia lijken er een slag naar te slaan wat het wetsvoorstel betekent. Omdat we veel vragen kregen, proberen we hieronder helder en zo kort mogelijk antwoord te geven op de meest gestelde vragen.

1. Wat staat er in dat wetsvoorstel?

Zorgverzekeraars krijgen met dit wetsvoorstel wettelijke bevoegdheden om fraude op te sporen. Als er vermoedens van fraude zijn, moet de zorgverzekeraar een stappenplan volgen om te kunnen vaststellen of er gefraudeerd is. De eerste stap gaat het minst diep en heeft de minste impact op privacy. Met elke volgende stap kan de verzekeraar meer gegevens opvragen. De laatste stap is de inzage in de medische dossiers van mensen. Elke volgende stap mag pas genomen worden als de vorige geen duidelijk antwoord gaf of het fraude betreft. De precieze voorwaarden bij de stappen en de voorwaarden bij de inzage in het medisch dossier worden later door de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) vastgesteld. De Tweede Kamer krijgt daarbij inspraak. Als het daadwerkelijk tot de laatste stap komt en de zorgverzekeraar heeft in het medische dossier gekeken, moet zij de patiënt binnen drie maanden hierover inlichten.

2. Wat betekent dat voor het medisch beroepsgeheim?

Dit wetsvoorstel is een inperking van het medisch beroepsgeheim. Commerciële zorgverzekeraars krijgen immers de mogelijkheid om medische dossiers van mensen in te zien zonder daarvoor toestemming te vragen. Dat is een fundamentele koerswijziging.

Het medisch beroepsgeheim is er om de zorg toegankelijk te maken. Mensen kunnen in vertrouwen hun problemen voorleggen, zonder dat ze bang hoeven zijn dat deze veelal intieme informatie bij anderen terecht komt. Door die zekerheid zoeken mensen tijdig hulp, waarmee niet alleen hun eigen gezondheid is gediend, maar ook de gezondheid van de samenleving als geheel. Maar het medisch beroepsgeheim is niet absoluut. Als er een zeer belangrijke reden is, kan het medisch beroepsgeheim doorbroken worden. Bijvoorbeeld als iemand een acuut gevaar vormt voor zijn omgeving, bijvoorbeeld als er een zeer besmettelijke ziekte is vastgesteld en men een uitbraak wil voorkomen.

Sinds 13 september vindt een meerderheid in de Kamer van VVD, PvdA, CDA, PVV, VNL en SGP dat ook om een financieel belang het principe van het medisch beroepsgeheim doorbroken mag worden. Door deze fundamentele koerswijziging kunnen er meer redenen acceptabel worden om in medische dossiers te kijken. Eerder besloot de Tweede Kamer ook al dat justitie in medische dossiers mag kijken om de toerekeningsvatbaarheid van verdachten te beoordelen. Als het principe niet wordt beschermd, is het een kwestie van tijd voor de volgende instantie ongevraagd in de medische dossiers mag kijken.

3. Is het een goed idee?

Om die vraag te beantwoorden, moet gekeken worden welk probleem hiermee wordt opgelost en of het noodzakelijk en proportioneel is om hiervoor het medisch beroepsgeheim in te perken.

In 2015 is er voor 11,1 miljoen euro aan fraude gepleegd op een zorgbudget van circa 73 miljard. Dat bedrag komt overeen met 0,015 procent van het zorgbudget. Het leeuwendeel van de fraude (9,7 miljoen) wordt door zorgverleners of tussenpersonen gepleegd. Hiervoor zou de ongevraagde inzage in het medisch dossier weinig toevoegen. Als patiënten zelf niet meedoen aan de fraude, kunnen verzekeraars ook toestemming vragen om in het dossier te kijken. Velen zullen dan zeker mee willen werken.

De minister zegt dat veel fraude al in het begin van het stappenplan wordt geconstateerd zonder dat inzage in dossiers nodig is. Dat zal net zo goed gelden in het geval van de 1,4 miljoen euro (0,002 procent van het zorgbudget) fraude die door patiënten gepleegd is. De minister noch de verzekeraars geven aan welk percentage fraude alleen met inzage in medische dossiers is vast te stellen, maar laat het de helft zijn, dan blijft zonder inzage in dossiers zo'n 0,7 miljoen over waarvan je niet met zekerheid kan vaststellen dat er gefraudeerd is.

Als je dat over de gehele Nederlandse bevolking van 17 miljoen zielen omrekent, zou het medisch beroepsgeheim zo'n 4 cent per Nederlander waard zijn. Wij denken dat het niet proportioneel is om voor die paar ton per jaar het medisch beroepsgeheim voor alle Nederlanders op de helling te zetten.

4. Waarom komt er nu pas discussie terwijl de regeling al langer bestaat?

Minister Schippers schrijft dat het ziekenfonds ook al in medische dossiers kon kijken. Het ziekenfonds was een overheidsorganisatie waar voornamelijk mensen met een laag inkomen hun zorg verzekerd hadden. Maar met de overgang naar het marktmodel, mochten de (commerciële) verzekeraars niet in de medische dossiers kijken. Het was niet in de wet opgenomen. Omdat de minister in 2010 dacht dat er flink gefraudeerd werd (wat achteraf dus meeviel), maakte hij samen met de NZa een regeling dat er door zorgverzekeraars in een deel van de dossiers gekeken kon worden. Deze regeling is nooit door de Tweede Kamer goedgekeurd.
Omdat het maar de vraag is of het juridisch wel houdbaar is om het medisch beroepsgeheim in te perken zonder wet, besloot de minister dit alsnog te doen. In 2013 stuurde ze daarom dit wetsvoorstel naar de Tweede Kamer. Vervolgens is het drie jaar blijven liggen tot de Tweede Kamer zich er vorige week eindelijk en voor het eerst over kon uitspreken.

Overigens is het enkele feit dat zorgverzekeraars al langer in medische dossiers keken, natuurlijk geen argument dat het dan wel okee is.

5. Hoe gaat het nu verder?

Het wetsvoorstel gaat nu naar de Eerste Kamer. Als die ook instemt, wordt de wet van kracht. Alleen een rechter kan dan eventueel nog oordelen of de bevoegdheden terecht aan de zorgverzekeraars zijn gegeven.
 

Lees voor meer gedetailleerde informatie onze brief aan de Tweede Kamer van juni 2016.