Hoogleraar: 'Geen wettelijke basis factuurregeling jeugdzorg'

De tussentijdse regeling voor medische gegevens op de factuur van jeugdhulpverleners aan de gemeente is niet mogelijk op basis van de Jeugdwet. Dat zegt professor Jos Dute, hoogleraar gezondheidsrecht aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. "De jeugdwet biedt geen grondslag voor een dergelijke regeling."

Afgelopen vrijdag 31 juli schreef staatssecretaris Van Rijn nog aan de Tweede Kamer dat een tussentijdse regeling mogelijk is op basis van de Jeugdwet. Volgens professor Dute is dit niet juist. "Artikel 7.3.11, lid 5 Jeugdwet biedt geen grondslag voor een dergelijke regeling." De professor legt daarbij uit dat ook nergens uit de parlementaire toelichting bij de Jeugdwet blijkt dat dit artikel zo gebruikt mag worden. 

Privacy Barometer meldde vorige maand al dat de Jeugdwet helemaal geen ruimte toestaat voor een tussentijdse regeling. Hoogleraar Dute bevestigt deze inschatting nu. Het ligt ook voor de hand dat het niet mag, omdat de staatssecretaris onlangs met een wetsvoorstel is gekomen om de factuurregeling mogelijk te maken. Volgens Dute is dat inderdaad niet logisch. "Dit is met elkaar in tegenspraak. De ministeriële regeling lijkt me een gelegenheidsoplossing."

Doelbinding

Om tot een goede regeling te komen moet volgens professor Dute sowieso aan een aantal voorwaarden zijn voldaan. "De ministeriële regeling zal onder meer moeten vastleggen welke gegevens moeten worden verstrekt, wie (binnen de gemeente) toegang krijgt tot de betreffende gegevens, dat deze gebonden is aan een geheimhoudingsverplichting en dat de gegevens niet voor andere doeleinden mogen worden gebruikt dan voor het doel waarvoor ze zijn verzameld namelijk financiële controle."

Jurist Ab van Eldijk is het met deze analyse eens en zet deze wettelijke voorwaarden nog scherper neer. "Een regeling moet aan strenge voorwaarden voldoen, zoals toetsing op subsidiariteit, proportionaliteit, noodzakelijkheid en voorzienbaarheid". Van Eldijk is voorzitter van de stichting KDVP, die zich al jaren inzet voor het behoud van privacy in de zorg. "Daarbij moet de minister bij indiening van een wetsvoorstel laten zien dat een toetsing aan deze beginselen heeft plaatsgevonden."

Noch voor het wetsvoorstel, noch voor de tussentijdse regeling lijkt deze toets te hebben plaatsgevonden. De staatssecretaris heeft geen Privacy Impact Assessment uitgevoerd. Dat is wel verplicht.

Volgens Van Eldijk heeft toetsen ook alleen zin als duidelijk gebruiksdoelen in de regeling zijn vastgelegd, omdat er anders geen zinnig woord over te zeggen is. In de huidige voorgestelde regeling zijn de doelen niet scherp afgebakend. Zo mogen de gegevens ook voor 'fraudeonderzoek' worden gebruikt. Medische gegevens kunnen voor dat doel breed in verschillende systemen van de gemeenten terecht komen, waaronder bijvoorbeeld het Suwinet of het profileringssysteem SyRI. Onlangs bleek dat de beveiliging van Suwinet na 15 jaar slechts bij 17% van de gemeenten op orde is.

Geheimhoudingsplicht

Zowel professor Dute als jurist Van Eldijk stellen dat er een duidelijke geheimhoudingsplicht moet zijn. Dute zegt dat dit vanwege de Wet bescherming persoonsgegevens ook verplicht is. Van Eldijk stelt dat het in de tussentijdse regeling "onduidelijk is of dat het medisch beroepsgeheim is of een willekeurige geheimhoudingsverklaring". In deze regeling wordt namelijk niet gesproken over een geheimhoudingsverklaring. In de toelichting staat slechts dat medewerkers de gegevens "geheim dienen te houden".

'Niet de schoonheidsprijs'

Tweede Kamerlid Vera Bergkamp (D66) zegt tegen Privacy Barometer dat de gekozen weg van het kabinet niet de "schoonheidsprijs" verdient. "En dat over iets wat zo belangrijk is, namelijk de privacy en het medische beroepsgeheim van gegevens van kinderen en jongeren. Door de aanpak van het Kabinet is er veel onrust ontstaan bij ouders." Eerder stelde Bergkamp kritische Kamervragen over de rechtmatigheid en de totstandkoming van de tussentijdse regeling. Toch lijkt ze nu geen extra actie voor de tussentijdse regeling te ondernemen. Bergkamp hoopt dat snel na het reces het wetsvoorstel in de Tweede Kamer behandeld kan worden, zodat er snel een regeling met een wettelijk basis ligt. 

Tussentijdse regeling

Gemeenten willen medische gegevens over patiënten in de jeugdzorg hebben voordat ze voor die zorg willen betalen. Het medisch beroepsgeheim staat dit echter niet toe. Het medisch beroepsgeheim zorgt er juist voor dat mensen in vertrouwen bij een hulpverlener over hun problemen kunnen praten zonder dat de gemeente meekijkt. Zonder toestemming van betrokkenen is zowel het verwerken van medische gegevens door de gemeente als het doorbreken van het medisch beroepsgeheim door hulpverleners niet toegestaan. Om jeugdhulpverleners toch te verplichten medische gegevens op de factuur te zetten is een wetswijziging noodzakelijk. Omdat de staatssecretaris vinden dat er geen tijd is het democratisch proces af te wachten, zijn zij buiten de Tweede Kamer om met een tussentijdse regeling (pdf) gekomen. Deze regeling verplicht jeugdhulpverleners medische informatie aan de gemeenten te verstrekken. Wel is het bij geestelijke gezondheidszorg voor jeugdigen mogelijk om met een 'privacyverklaring' bepaalde gegevens achterwege te laten.
 

Update 12 augustus: De tijdelijke regeling is gepubliceerd. Alleen met een privacyverklaring van de ouders hoeft de diagnose bij jeugd-GGZ niet vermeld te worden. De VNG heeft inmiddels een brief over de tijdelijke regeling aan de gemeenten gestuurd.