Den Haag, 5 oktober 2018

Geachte Kamerleden,

De regering heeft een wetsvoorstel ingediend dat de belastingdienst de bevoegdheid geeft om gegevens van kentekencamera's te gebruiken bij de belastingcontrole. Op 10 oktober aanstaande heeft u de gelegenheid vragen over dit wetsvoorstel in te dienen. Mogelijk kunnen onderstaande vragen daarbij als inspiratie dienen.

Met dit wetsvoorstel krijgt de belastingdienst de bevoegdheid om met "een technisch hulpmiddel" kentekengegevens te verzamelen en deze vervolgens te gebruiken om te controleren of de juiste belasting wordt voldaan. Het gaat daarbij om de controle op drie specifieke regelingen, namelijk de schorsingsregeling, de handelaarsregeling en de oldtimerregeling. Andere controles zijn niet mogelijk omdat de hoge raad heeft bepaald dat mensen niet met kentekencamera's door de belastingdienst gevolgd mogen worden.

Met het technisch hulpmiddel wordt op dit moment een camera bedoeld, maar dat kan in de toekomst wijzigen. De belastingdienst mag voor het verzamelen van kentekengegevens de 800 kentekencamera's van de politie gebruiken. Daarnaast krijgt de belastingdienst op termijn vier eigen auto's met kentekencamera's.

In een ministeriële regeling worden op een later moment enkele belangrijke delen van de wet verder uitgewerkt. Het gaat dan om de precieze inzetregels van de camera's in een zogeheten cameraplan en om technische en organisatorische eisen aan het verwerken van de gegevens.

1. Noodzaak en proportionaliteit

De voorgestelde bevoegdheid betekent een inbreuk op de privacy van mensen. De belastingdienst krijgt immers toegang tot gegevens van ruim 800 camera's. Een inbreuk op de privacy is volgens artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) slechts toegestaan als er aan bepaalde voorwaarden is voldaan. Zo moet er onder andere een "dringende maatschappelijke behoefte" bestaan. 

Kan de staatssecretaris aangeven waaruit deze dringende maatschappelijke behoefte blijkt? Waarom geldt deze verregaande controle juist voor deze drie regelingen? Is er een onderzoek waaruit blijkt dat er (bovenmatig) veel fraude met deze regelingen plaatsvindt? Of wordt deze controle nu zo ingevoerd omdat dit toevallig technisch mogelijk is?

Een andere voorwaarde is dat er geen alternatief mogelijk is dat een vergelijkbaar resultaat behaalt maar minder inbreuk op de privacy maakt.

Welke alternatieven heeft de staatssecretaris onderzocht en waarom zijn deze alternatieven ongeschikt bevonden?

Een alternatief zou bijvoorbeeld kunnen zijn om periodieke controles te houden in plaats van continue controle.

Waarom kan hier niet mee worden volstaan? Kan de staatssecretaris aangeven wat kwantitatief het verschil zou zijn in opbrengst tussen een incidentele controle of een continue controle?

De staatssecretaris schrijft in de memorie van toelichting dat het alternatief van een fysieke controle waarbij mensen en auto's worden staande gehouden "veel ingrijpender en nadeliger voor betrokkenen" is.

Kan de staatssecretaris aangeven waar die conclusie op is gebaseerd? Is er een onderzoek dat deze conclusie rechtvaardigt of is het een inschatting van de staatssecretaris?

Als de staatssecretaris schrijft dat er gekozen is voor het gebruik van kentekencamera's in plaats van het fysiek staande houden en controleren van auto's omdat dat veel ingrijpender en nadeliger voor betrokkenen is, mag de burger er dan vanuit gaan dat de belastingdienst na invoering van deze bevoegdheid gaat stoppen met de fysieke staande houdingen en controles? Zo nee, waarom kan dan niet met de fysieke staande houdingen en controles worden volstaan en is deze aanvullende controle nodig?

Een derde belangrijke voorwaarde is dat een privacybeperkende bevoegdheid slechts mag worden ingevoerd als deze proportioneel is. Dat wil zeggen dat de privacyschending in een redelijke verhouding moet staan tot het te bereiken doel.

Kan de staatssecretaris aangeven wat de te verwachten EXTRA opbrengst is van deze controle met ANPR-camera's? Klopt het dat deze opbrengst wordt geschat op 10 miljoen euro?

De belastingdienst heeft in het verleden onrechtmatig van kentekenherkennende camera's gebruik gemaakt.

Kan de staatssecretaris gespecificeerd voor de drie regelingen aangeven hoeveel fraudegevallen indertijd zijn geconstateerd en hoeveel verschuldigde belasting met de indertijd onrechtmatige camera's is opgespoord?

Kan de staatssecretaris een onderbouwing geven waaruit blijkt dat het proportioneel is om 24 uur per dag, 365 dagen per jaar met 800 kentekenscanners alle auto's op de openbare weg te scannen om naar verwachting circa 10 miljoen euro op te halen?

2. Effectiviteit controlemiddel

De bevoegdheid wordt in het leven geroepen om op drie belastingregelingen te controleren. Bij twee regeling, namelijk de schorsing van het kenteken en de overgangsregeling voor oldtimers, is duidelijk dat deze kentekens zich op bepaalde momenten niet op de openbare weg mogen bevinden. Bij de zogenoemde "handelaarsregeling" is dat minder duidelijk. Met deze regeling kan een handelaar met één kenteken op verschillende momenten met verschillende auto's rijden om auto's die niet van kenteken zijn voorzien toch te verplaatsen.

Hoe kan een momentopname met een camera helpen bij de controle op het juiste gebruik van deze handelaarskenteken-platen? Wat voor soort fraude met de handelaarsregeling verwacht de staatssecretaris vast te kunnen stellen?

Het herkennen van kentekens is geen foutloos proces.

Kan de staatssecretaris aangeven wat het foutenpercentage van de gebruikte kentekenherkenners is? Hoe wordt voorkomen dat er met foutieve kentekengegevens verder wordt gewerkt?

Het wetsartikel spreekt van "een technisch hulpmiddel" om de kentekengegevens te verwerken. Volgens de memorie van toelichting wordt daarmee op dit moment een camera bedoeld, maar kan dat in de toekomst anders zijn.

Kan de staatssecretaris aangeven welke toekomstige middelen hij op dit moment kan bedenken die in deze toepassing als "technisch hulpmiddel" kunnen worden beschouwd?

3. Glijdende schaal

In het verleden is de belastingdienst nogal eens over de grens gegaan van wat wettelijk is toegestaan bij de fiscale controle.

Welke waarborgen kan de staatssecretaris geven dat de belastingdienst deze bevoegdheid niet sluipenderwijs gaat gebruiken waarvoor het niet bedoeld is? Hoe voorkomt de staatssecretaris dat we niet op een glijdende schaal terecht komen?

Kan de staatssecretaris een overzicht geven welke toepassingsmogelijkheden van kentekenherkennende camera's de belastingdienst onderzoekt of van plan is te onderzoeken?

De belastingdienst heeft laten weten dat ze al onderzoekt of de controle met kentekencamera's verder uitgebreid kan worden naar controle op het privégebruik van lease-auto's. Tegelijkertijd heeft de Hoge Raad vastgesteld dat het met camera's volgen van mensen niet is toegestaan.

Klopt het dat de belastingdienst onderzoekt of ook het privégebruik van lease-auto's met de kentekencamera's kan worden gecontroleerd? Kan de staatssecretaris de (tussentijdse) uitkomsten van dat onderzoek met de Kamer delen? Hoe past deze onderzochte controlemogelijkheid in de uitspraak van de Hoge Raad?

De Hoge Raad heeft in haar oordeel niet specifiek iets gezegd over momentopnames door kentekencamera's. De belastingdienst zelf concludeert dat een éénmalige opname wel mogelijk zou moeten zijn.

Waarop baseert de belastingdienst dat dit wel is toegestaan? Kan de staatssecretaris het onderliggende juridisch advies hierover openbaar maken?

Onder het volgen van automobilisten kan onder andere worden verstaan het combineren van kentekengegevens van verschillende camera's of op verschillende tijdstippen. Met deze bevoegdheid mogen kentekengegevens in bepaalde gevallen verder worden verwerkt. Door het combineren van verschillende kentekengegevens, kan toch de situatie ontstaan dat de belastingdienst in de praktijk mensen volgt.

Hoe voorkomt de minister dat via een omweg in de systemen van de belastingdienst kentekens alsnog worden gevolgd, doordat het kenteken op meerdere tijdstippen is gefotografeerd?

4. Algemene verordening gegevensbescherming

De belastingdienst voldoet op dit moment niet aan de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Zo verwerkt de belastingdienst volgens de staatssecretaris bijvoorbeeld bepaalde gegevens zonder voldoende wettelijke grondslag. De staatssecretaris zegt dat de belastingdienst ernaar streeft om in mei 2019 aan de Europese privacyregels te voldoen, maar geeft verder geen enkele garantie. De belastingdienst is hiermee ten minste een jaar lang in overtreding van de privacywet. Dat is niet alleen een groot teken van minachting naar de privacy van burgers, maar kan ook dwangsommen en boetes van de Autoriteit Persoonsgegevens opleveren.

Is het niet verstandiger dat de belastingdienst eerst aan de wettelijke regels voldoet voordat het nieuwe privacy-gevoelige gegevens gaat verzamelen? Kan deze bevoegdheid sowieso wel worden toegekend nu de belasting niet in staat blijkt te zijn aan de wettelijke privacy-regels te voldoen?

Hoe is het voor burgers te rijmen dat de belastingdienst een jaar lang de wettelijke privacyregels aan haar laars lapt en de staatssecretaris vervolgens wel een nieuwe, stevige inbreuk op de privacy voorstelt?

In de memorie van toelicht geeft de staatssecretaris aan dat de verzamelde kentekengegevens zullen worden gekoppeld met het AanslagControleWeggebruik-systeem. De suggestie wordt daarbij gewekt dat bij dit systeem de verwerking van de persoonsgegevens in orde is.

Kan de staatssecretaris garanderen dat dit systeem bij eerste ingebruikname aan de wettelijke regels voldoet zoals die onder andere in de AVG zijn vastgelegd? Kan de staatssecretaris een onderbouwing geven hoe dit is vastgesteld?

Voor het verwerken van de gegevens van de kentekencamera's wordt volgens de memorie van toelichting een eigen systeem ingericht. Volgens de Algemene Verordening Gegevensbescherming gelden er strenge eisen voor de beveiliging van deze gegevens. Ook voor de toegang tot de gegevens moeten er aan strenge criteria worden voldaan.

Kan de staatssecretaris aangeven welke eisen er gelden en hoe er aan die eisen wordt voldaan bij de inrichting van dit systeem?

Wie krijgen er toegang tot de gegevens in het systeem? Hoe is de autorisatie en toegang tot de gegevens geregeld? Vindt er logging plaats van toegang tot het systeem? Vindt er 'logging' plaats van de toegang tot de kentekengegevens en van de acties die met de kentekengegevens worden uitgevoerd?

In de uitvoeringstoets wordt geconcludeerd dat er voor de uitvoering van deze bevoegdheid "een complex systeem noodzakelijk [is] voor de ontvangst en verwerking van deze beelden". Toch wordt uiteindelijk geconcludeerd dat het systeem al per 1 januari 2019 in werking kan treden. De belastingdienst kampt op dit moment al met grote ICT-problemen.

Hoe garandeert de staatssecretaris dat dit nieuwe systeem volgens de gestelde eisen en wettelijke verplichtingen op 1 januari in werking kan zijn?

5. Selectie en bewaring

Volgens de toelichting vindt de selectie in twee stappen plaats. Bij de eerste selectie worden alle kentekens die onder tenminste één van de drie regelingen valt, uit alle gefotografeerde kentekens gefilterd. De gegevens van deze kentekens worden verder verwerkt, maar het wordt niet precies duidelijk waar die verdere verwerking allemaal uit bestaat. Bij de tweede selectie worden de overgebleven kentekens vergeleken met andere gegevens om zodoende te controleren of men zich aan de belastingregels houdt.

Kan de staatssecretaris in meer detail aangeven wat er na de eerste selectie tot en met de tweede selectie met de gegevens gebeurt? Wat zijn de belangrijkste criteria in het algoritme dat de eerste en de tweede selectie uitvoert? Met welke gegevens worden de kentekengegevens bij de tweede selectie vergeleken?

Alle gegevens moeten binnen maximaal zeven dagen na het vastleggen van kentekens door een camera weer vernietigd worden, behalve de gegevens die leiden tot een naheffingsaanslag. Deze gegevens worden vervolgens zeven jaar bewaard in het "fiscale dossier".

Klopt het dat alleen die gegevens die leiden tot een naheffingsaanslag worden bewaard? Zo nee, in welke gevallen worden de gegevens nog meer bewaard? Kan de staatssecretaris aangeven waar de gegevens die zeven jaar bewaard worden gedurende die tijd nog meer voor kunnen worden gebruikt?

6. Kenbaarheid

Uit het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens vloeit voort dat deze nieuwe controlebevoegdheid voor burgers voorzienbaar moet zijn. De staatssecretaris geeft aan dat op "duidelijke wijze kenbaar" wordt gemaakt dat kentekens worden gecontroleerd.

Hoe ziet het op duidelijke wijze kenbaar maken er in de praktijk concreet uit? Wordt bij elke kentekenherkennende camera aan de automobilisten aangegeven dat hun kenteken wordt gecontroleerd? Kan de staatssecretaris enkele voorbeelden geven op welke wijze aan automobilisten op duidelijke wijze kenbaar wordt gemaakt dat er op kentekens wordt gecontroleerd?

7. Rechten en toezicht

Zowel bij het herkennen van kentekens als het verder verwerken van de gegevens kunnen fouten worden gemaakt. Burgers hebben het recht geïnformeerd te worden dat er privacygevoelige gegevens over hen worden verwerkt.

Op welke momenten en hoe wordt de burger geïnformeerd dat zijn gegevens door de belastingdienst worden verwerkt. Hoe kunnen burgers inzage krijgen in de gegevens die de belastingdienst van hen in dit geval verwerkt? Is er een mogelijkheid voor correctie van de gegevens? Zo ja, hoe ziet die mogelijkheid er uit?

Bij maatregelen die inbreuk maken op de privacy is onafhankelijk toezicht een belangrijke voorwaarde.

Hoe heeft de staatssecretaris het toezicht op deze bevoegdheid ingericht? Hoe onafhankelijk is dit toezicht?

8. Meer informatie

De uitvoering van de voorgestelde bevoegdheid wordt voor een aanzienlijk deel geregeld in een ministeriële regeling, waarbij ook een cameraplan wordt opgesteld. In dit cameraplan wordt de plaatsing (locaties) en de reikwijdte (hoeveelheid) van de technische hulpmiddelen nader uitgewerkt. Voor een afgewogen oordeel over dit wetsvoorstel is het belangrijk een volledig beeld over de effecten ervan te hebben.

Kan de staatssecretaris de (concept)regeling en het (concept-)cameraplan openbaar maken?

De staatssecretaris schrijft dat er een privacy impact assessment (PIA) is uitgevoerd voor deze bevoegdheid. In een dergelijk onderzoek wordt onderzocht of de bevoegdheid en de concrete invulling daarvan wel past binnen de privacyregels en wat de risico's daarbij zijn. Het is daarmee een belangrijk document om een goed oordeel over deze wet te kunnen geven. In de memorie van toelichting wordt slechts een algemene conclusie gedeeld dat er "geen concrete risico's" zijn en dat de beveiliging "volgens de geldende standaarden" is ingericht.

Is het mogelijk dat de staatssecretaris deze PIA naar de Kamer stuurt?

 

Vriendelijke groet,
Privacy Barometer